ޤުރްއާން ކިޔެވުމުގެ އަދަބުތައް:

ޤުރްއާން ކިޔަވާމީހާ ދަންނަން ޖެހޭ އެންމެ މުހިންމު އެއް ކަމަކީ އޭނާ އެހުރީ ﷲ އަށް މުނާޖާ ދެންނެވުމުގައި ކަމެވެ. އެހެންކަމުން، ގުރްއާން ކިޔަވާ ހިނދުގައި އެކަމުގެ އަދަބުތަކަށް ރައްކާތެރިވާން ޖެހޭނެއެވެ. ގުރްއާން ކިޔެވުމުގެ އަދަބުތަކުގެ ތެރޭގައި:

1. ވުޟޫ މަތީގައި ހުރެގެން ގުރްއާން ކިޔެވުން.

ކޮންމެ ވަގުތަކު ގުރްއާން ކިޔަވަން ފެށިނަމަވެސް، ގުރްއާން ކިޔަވަން ފެށުމުގެ ކުރިން ވުޟޫކޮށް، ސިވާކު ކުރުމަކީ އެދެވިގެންވާ ކަމެކެވެ. އެހެނީ، އެކަމަކީ ﷲ ގެ ފޮތް މަތިވެރި ކުރުމުގެ ގޮތުން ކުރެވޭ ކަމެކެވެ. އަދި އެފަދަ މީހުންނާއި މަލާއިކަތް ބޭކަލުން ގާތްވެ ވަޑައިގަންނަވާނެތީވެއެވެ.

އިޝްތިހާރު

މުޞްޙަފްގައި އަތް ނުލާ ކިޔަވާނަމަ ވުޟޫ ނުކުރިޔަސްވެސް ރަގަޅެވެ.

ޙައިޟުގެ ދުވަސްވަރު ގުރްއާން ކިޔެވުމާ ބެހޭ ގޮތުން ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ޚިލާފުތަކެއްހުރި        މައްސަލައެކެވެ. އެގޮތުން:

ޖުމްހޫރު ޢީލްމުވެރިން (ގިނަޢިލްމުވެރިން) ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ ހައިޟުވެރިޔާ ހައިޟުގެ  ދުވަސްވަރު ޤުރުއާން ކިޔެވުމަކީ ޙަރާމްކަމެއްކަމުގައެވެ. ހަމަ އެކަނި އިސްތިޘްނާ ވެގެންވަނީ އޭނާ ދުޢާކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ބައެއް އާޔަތްތަކެވެ. މިސާލަކަށް ( رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي اْلآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ) ސޫރަތުލް ބަޤަރާ 201 .

އިމާމް މާލިކް رحمه اللهގެ މަޒްހަބުގައާއި އަދި އިމާމް އަޙްމަދު رحمه الله ގެ ރިވާޔަތެއްގައި ޙައިޟުވެރިން ޤުރުއާން ކިޔެވުމަކީ ހުއްދަކަމެއްކަމުގައި ވިދާޅުވެއެވެ. އަދި މިއީ ޝައިޚުލްއިސްލާމް އިބްން ތައިމިއްޔާ رحمه الله އަދި އިމާމް ޝައުކާނީ رحمه الله ވެސް ބުރަވެ ވަޑައިގަންނަވާ ގޮތެވެ. އެބޭފުޅުންވިދާޅުވަނީ: ސާފު ޞަރީޙަ ލަފްޒެއް ކީރިތިޤުރްއާނުންވެސް އަދި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގެ ސުންނަތުންވެސް ވާރިދުވެގެން އައިސްފައި ނުވާކަމަށެވެ. ށ- ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގެ ދުވަސްވަރުގައި ހައިޟުގެ ޙާލަތު ގައި ތިބޭ އަންހެން ބޭކަނބަލުންނަށް ޤުރްއާންކިޔެވުމަށް އެކަލޭގެފާނު މަނާނުކުރައްވައެވެ.

މައްސަލާގައި ބޮޑަށް ބުރަވެވެނީ އަންހެނުންނަށް ހައިޟުގެ ދުވަސްވަރުގައި ޤުރުއާން ކިޔެވިދާނެކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ޝުބުހާއިން (ޝައްކުތަކުން) ދުރުވުމަށްޓަކައި ޟަރޫރީ ޙާލަތްތަކުގައި މެނުވީ ނުކިޔެވުމަކީ އެންމެ މޮޅު އިތުރު ގޮތްކަމުގައި ފެނެއެވެ. މިސާލަކަށް ހިތުން ދަސްކުރާމީހެއް ހަދާނުން ނެތިދާނެކަމަށްޓަކައި އަދި ކިޔަވާ ކުއްޖަކު އޭނަގެ ތަޢުލީމަށްޓަކައެވެ. ނަމަވެސް މުޞްޙަފު (ޚަތިމް) ގައި ބީހުމެއްނެތިއެވެ. والله أعلم

ޙައިޟުވެރިޔާ ޙައިޟުގެ ދުވަސްވަރުގައި ޒިކުރުކުރުމަކީ ހުއްދަކަމެކެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައި ވަސައްލަމް ޙައްޖުތެރޭގައި ޢާއިޝާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހާ ޙައިޟުގެ ޙާލަތުގައި އިންނަވާ ހިނދު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: “ اِفْعَلِي مَا يَفْعَلُهُ الحَاج غَيْرَ أَنْ لَا تَطَوفي فِي الْبَيْتِ حَتَّى تَطَهِّرِي“ މާނައީ: ކަމަނާ ޙައްޖުވެރިންކުރާ ކަންތައްތަކުގެތެރެއިން ޠަވާފު ނޫން އެހެން ކަންތައް ކުރައްވާށެއެވެ.” އެބަހީ މިނާގައި ރޭކުރުމާ ހިލައުކުމާއި ތަލްބިޔާ ކިޔުމާއި ތަޙްލީލް، ތަމްޙީދު އަދި ތަކްބީރު ފަދަ ކަންތައްތަކެވެ.

2. ގުރްއާން ކިޔެވުމަށް އެކަށީގެންވާ ތަނެއްގައި ހުރެގެން ކިޔެވުން.

ގުރްއާން ކިޔަވަންވާނީ ޞާފުޠާހިރު ތަނެއްގައެވެ. އެންމެ ހެޔޮކަން ބޮޑު ތަނަކީ މިސްކިތެވެ. ކުނިގޮނޑާއި ފާޚަނާ ފަދަ ހަޑި މުޑުދާރު ތަންތަނުގައި ހުރެގެން ގުރްއާން ކިޔެވުމަކީ މަކްރޫހަ ކަމެކެވެ.

3. ގުރްއާން ކިޔަވަން ފެށުމުގެ ކުރިން އަޢޫޛު ބިސްމި ކިޔުން.

ގުރްއާން ކިޔަވަން ފެށުމުގެ ކުރިން އަޢޫޛު ކިޔުމަކީ އެދެވިގެންވާ ކަމެކެވެ. ސޫރަތުއް ނަޙްލުގެ 98 ވަނަ އާޔަތުގައި މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވެއެވެ. (فَإِذَا قَرَ‌أْتَ الْقُرْ‌آنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّـهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّ‌جِيمِ) މާނައަކީ: ” ފަހެ، ކަލޭގެފާނު قرآن ކިޔަވައި ވިދާޅުވާނަމަ، ފަހެ، رحمة ން ބޭރުކުރައްވާފައިވާ شيطان އާގެ ކިބައިން ދުރުކުރެއްވުންއެދި، اللَّه ގެ ރައްކާތެރިކަމަށްއެދި ދަންނަވާށެވެ!”

ސޫރަތުއް ތައުބާ ފިޔަވާ އެހެން ކޮންމެ ސޫރަތެއް ފެށުމުގެ ކުރިން ބިސްމި ކިޔަންވާނެއެވެ.

ތައުބާ ސޫރަތް ފެށުމުގައި ބިސްމި ލިޔެވިފައި ނުވަނީ ކީއްވެގެންތޯ، މިކަމުގައި ޢިލްމުވެރިން ތަފާތު ޖަވާބުތައް ދެއްވާފައިވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި:

1. ޢަރަބީންގެ ޢާދަކާދަ އޮންނަ ގޮތުން ބަޔަކު މީހުންނާއި އެކުގައި ވެފައިވާ އެއްބަސް ވުމެއް އުވާލުމަށް ފަތްކޮޅު ފޮނުވޭ ހިނދުގައި ބިސްމި ލިޔެ ނޫޅެއެވެ. ތައުބާ ސޫރަތް ބާވާލެއްވުމުން ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އާއި މުޝްރިކުންނާއި މެދުގައި ވެވިފައިވާ އެއްބަސްވުން އުވާލެވުނީއެވެ.

2. ޢުޘްމާނުގެ ފާނުގެ ޒަމާނުގައި މުޞްޙަފް ލިޔުއްވަމުން ގެންދެވި އިރުގައި ޞަޙާބީންގެ ތެރޭގައި ޚިޔާލު ތަފާތުވުމެއް އުފެދުނެވެ. ބައެއް ބޭކަލުން ވިދާޅުވީ އަންފާލް ސޫރަތާއި ތައުބާ ސޫރަތަކީ އެއް ސޫރަތެއް ކަމަށެވެ. އަނެއްބައި ބޭކަލުން ވިދާޅުވަނީ އެއީ ދެސޫރަތެއް ކަމަށެވެ. އެހެންވެ އެ ދެސޫރަތް ދެމެދުގައި ހުސްޖާގަ އެއް ދޫކޮށްލެވިފައިވަނީ އެއީ ދެސޫރަތެއް ކަމުގައި ވިދާޅުވާ ބޭފުޅުންގެ ރައުޔަށެވެ. އަދި ބިސްމި ނުލިޔެ ދޫކޮށްލެވުނީ އެއީ އެއް ސޫރަތެއް ކަމުގައި ވިދާޅުވާ ބޭފުޅުން ރުއްސުމަށެވެ.

3. މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދުﷲ ބިން ޢައްބާސް ވިދާޅުވިއެވެ. ޢަލީ ބިން އަބީޠާލިބް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު އާއި ސުވާލު ކުރީމެވެ. “ބަރާއަތު ސޫރަތް ފެށުމުގެ ކުރިން ބިސްމި ލިޔެވިފައިނުވަނީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟”، ޢަލީ ބިން އަބީޠާލިބް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ބިސްމިﷲ ރަޙްމާނިއް ރަޙީމް އަކީ އަމާން އެއްޗެކެވެ. ބަރާއަތު ސޫރަތް ބާވާލެއްވުނީ ހަނުގރާމާއިގެ ތެރޭގައި ކަނޑީގެ މައްޗަށެވެ.

4. ތަޖްވީދު މަގުން ލަސްލަހުން ގުރްއާން ކިޔެވުން.

ސޫރަތުލް މުއްޒައްމިލްގެ 4 ވަނަ އާޔަތުގައި މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވެއެވެ. (وَرَ‌تِّلِ الْقُرْ‌آنَ تَرْ‌تِيلًا) މާނައަކީ: “އަދި ލަސްލަހުން قرآن ކިޔަވައި ވިދާޅުވާށެވެ!”

5. ރީތިކޮށް ގުރްއާން ކިޔެވުން.

ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރައްވާފައިވެއެވެ. (زَيِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ) ރަވާހު އަބޫދާވޫދަ ވައަޙްމަދު. މާނައަކީ: “ތިޔަބައިމީހުންގެ އަޑުތަކުން ގުރްއާން ޒީނަތްތެރި ކުރާށެވެ.”

عَنْ عَدِيِّ بْنِ ثَابِتٍ ، أُرَاهُ قَالَ : سَمِعْتُ الْبَرَاءَ قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقْرَأُ فِي الْعِشَاءِ : ” وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ فَمَا سَمِعْتُ أَحَدًا أَحْسَنَ صَوْتًا ، أَوْ قِرَاءَةً مِنْهُ “ރަވާހުލް ބުޚާރީ ވަމުސްލިމް. ޢުދައްޔު ބިން ޘާބިތުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އަލްބައްރާއު ބިން ޢާޒިބް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވާތީ އެއްސެވީމެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ޢިޝާ ނަމާދުގައި ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ސޫރަތުއް ތީނި ކިޔަވާ ވިދާޅުވާތީ އެއްސެވީމެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް ވުރެ އަޑު ރީތި ބޭކަލެއް، ނުވަތަ އެކަލޭގެފާނަށް ވުރެ ރީތިކޮށް ކިޔަވާ ވިދާޅުވާ ބޭފުޅެއް ތިމަންނާ އަޑެއް ނުއަހަމެވެ.”

ރީތިކޮށް ކިޔަވާ މީހުން ކިޔަވާ އަޑު އެހުމަށް ލޯބި ކުރުމަކީ އެދެވިގެންވާ ކަމެކެވެ. قَال عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ : قَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ” اقْرَأْ ، قَالَ : قُلْتُ : كَيْفَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ ، وَعَلَيْكَ أُنْزِلَ ؟ قَالَ : إِنِّي أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَهُ مِنْ غَيْرِي ، قَالَ : فَافْتَتَحْتُ سُورَةَ النِّسَاءِ فَقَرَأْتُ حَتَّى بَلَغْتُ فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلاءِ شَهِيدًا سورة النساء آية 41 قَالَ : فَغَمَزَنِي بِيَدِهِ ، وَقَالَ : حَسْبُكَ ، فَنَظَرْتُ إِلَيْهِ وَعَيْنَاهُ تَدْمَعَانِ ” ރަވާހު އަހްމަދު. މާނައަކީ: މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދުﷲ ބިން މަސްޢޫދުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ގާތުގައި ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ގުރްއާން ކިޔަވާ ވިދާޅުވާށެވެ.” ތިމަންކަލޭގެފާނު ދެންނެވީމެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނު ކިޔަވާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ ގުރްއާން ބާވާލެއްވީ ކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށެވެ.” ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “އެހެން މީހުން ކިޔަވާ އަޑު އެހުމަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ލޯބި ކުރައްވަމެވެ.” އިބްނު މަސްޢޫދު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ސޫރަތުއް ނިސާ ފަށައިގެން ގޮސް އެސޫރަތުގެ 41 ވަނަ އާޔަތާއި ހަމަވުމުން ހުއްޓާލުމަށް އެކަލޭގެފާނުގެ އަތްޕުޅުން އިޝާރާތް ކުރައްވާ ޙަދީޡް ކުރެއްވިއެވެ. “ފުދިއްޖެއެވެ.” އިބްނު މަސްޢޫދު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. “ތިމަންނާ އެކަލޭގެފާނަށް ބަލައިލީމެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ދެލޯފުޅުން ކަރުނަފޮދު އާދެއެވެ.”

6. ތިލާވަތުގެ ސަޖިދައިގެ އާޔަތެއް އަތުވެއްޖެނަމަ ސަޖިދަ ކުރުން.

ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. (إِذَا قَرَأَ ابْنُ آدَمَ السَّجْدَةَ فَسَجَدَ ، اعْتَزَلَ الشَّيْطَانُ يَبْكِي ، يَقُولُ : يَا وَيْلَهُ ، وَفِي رِوَايَةِ أَبِي كُرَيْبٍ : يَا وَيْلِي ، أُمِرَ ابْنُ آدَمَ بِالسُّجُودِ فَسَجَدَ ، فَلَهُ الْجَنَّةُ ، وَأُمِرْتُ بِالسُّجُودِ فَأَبَيْتُ فَلِي النَّارُ) ރަވާހު މުސްލިމް. މާނައަކީ: “އާދަމުގެ ދަރިޔާ ސަޖިދައިގެ އާޔަތެއް ކިޔަވާ ސަޖިދަ ކޮށްފިނަމަ، ޝައިޠާނާ ރޮމުން އެއްފަރާތަށް ޖެހެއެވެ. އަދި ބުނެއެވެ. “ހުރި ހާލާކެއްގެ ބޮޑު ކަމާއެވެ. އާދަމުގެ ދަރިޔާ އަށް ސަޖިދަ ކުރުމަށް އަމުރު ކުރެވުމުން އޭނާ ސަޖިދަ ކުރިއެވެ. އޭގެ ސަބަބުން އޭނާ އަށް ސުވަރުގެ ލިބިއްޖެއެވެ. އަހަންނަށް ސަޖިދަ ކުރަން އަމުރު ކުރެވުމުން އެކަމާ ދެކޮޅު ހެދީމެވެ. އަދި އޭގެ ސަބަބުން އަހަރެންނަށް ހުރީ ނަރަކައެވެ.”

ޤުރުއާން ކިޔަވަމުންދާއިރު ސަޖިދަ ޖަހަންޖެހޭ ތަންތަނުގައި ކިޔާދުޢާ އަކީ މިއެވެ

{ سَجَدَ وَجْهِي لِلَّذِي خَلَقَهُ وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ، فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ} أخرجه الترمذي وقال : حديث حسن صحيح .މާނައީ:”އެފަރާތެއްގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، ބާރުފުޅުން މިއަޅާގެ މޫނުހައްދަވައި އެމޫނުގެ އިވުމާއި ފެނުން ހާމަކުރެއްވި ފަރާތަށް މިއަޅާގެ މޫނު ސަޖިދަކޮށްފިއެވެ. ފަހެ ﷲގެ މަތިވެރިކަމާއެވެ! އެއީ އެންމެ ރިވެތިކޮށް ހައްދަވާ ޚަލްޤުކުރައްވާ ފަރާތެވެ”.

އަދި މިދުޢާ ކުރިނަމަވެސް ރަނގަޅެވެ.

{ اللَّهُمَّ اكْتُبْ لِي بِهَا عِنْدَكَ أَجْرًا ،  وَضَعْ عَنِّي بِهَا وِزْرًا ، وَاجْعَلْهَا لِي عِنْدَكَ ذُخْرًا ،وتَقْبَلْهَا مِنِّي كَمَا تقَبلْتهَا مِنْ عَبْدِكَ دَاوُدَ } حسن صحيح الترمذي މާނައީ:”އޭ ހައްދަވާބޮޑުކުރެއްވި ރަސްކަލާކޮ! މިއަޅާގެ މިސަޖިދައިގެ ސަބަބުން އިބަﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި އަޖުރެއް ލިޔުއްވާނދޭވެ! އަދި މިސަޖިދައިގެ ސަބަބުން މިއަޅާގެ ކިބައިން ފާފަފުއްސަވާނދޭ! އަދި މިއަޅާއަށްޓަކައި ފަހަށް ރައްކާކުރެވިފައިވާ ހެޔޮޢަމަލެއްކަމުގައި މިސަޖިދަލައްވާނދޭވެ! އަދި އިބަރަސްކަލާނގެ އަޅާ ކަމުގައިވާ ދާވޫދުގެފާނު ކިބައިން މިސަޖިދަ ޤަބޫލުކުރެއްވިފަދައިން މިއަޅާގެ ކިބައިންވެސް މިސަޖިދަ ޤަބޫލުކުރައްވާނދޭވެ!”.

ޢިލްމުވެރިން އަރިހުގައި ރާޖިޙްގޮތަކީ (އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ) ތިލާވަތުގެ ސަޖިދައިގައި ސަލާމްދޭކަށެއްނުޖެހޭނެވެ. އެއީ އެކަމާއި ބެހޭގޮތުން އެއްވެސް ދަލީލެއް ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިނުވާތީއެވެ. އަދި ސަޖިދަ ކުރުމަށް ޓަކައި ހަށަމް ބަންނާކަށްވެސް ނުޖެހޭނެއެވެ. ސަޖިދައިގެ އާޔަތް ކިޔައިނިމުނީމާ ސަޖިދަ އަށް ތިރިވެ، އިސްވެ ބަޔާން ކުރެވުނު ދުޢާ ތަކުން ދުޢާ އެއް ކިޔުއްވީމާ ރަގަޅުވާނެއެވެ.

ކީރިތި ގުރްއާނުގެ 15 ތަނެއްގައި ސަޖިދަވަޅު ވެއެވެ. އެއީ:

• ސޫރަތުލް އަޢްރާފްގެ 206
• ސޫރަތުއް ރަޢްދުގެ 105
• ސޫރަތުއް ނަޙްލުގެ 50
• ސޫރަތުލް އިސްރާގެ 109
• ސޫރަތު މަރްޔަމްގެ 58
• ސޫރަތުލް ޙައްޖުގެ 18 އަދި 77
• ސޫރަތުލް ފުރްގާންގެ 60
• ސޫރަތުއް ނަމްލުގެ 26
• ސޫރަތުއް ސަޖްދާގެ 15
• ސޫރަތު ޞާދުގެ 24
• ސޫރަތު ފުއްޞިލަތްގެ 38
• ސޫރަތުއް ނަޖްމުގެ 62
• ސޫރަތުލް އިންޝިގާގް ގެ 21
• ސޫރަތުލް ޢަލަގިގެ 19

7. ގުރްއާން ކިޔަވާ ގަޑީގައި ދުޢާ ކުރުން.

ރަޙްމަތުގެ އާޔަތެއް ކިޔަވާނަމަ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ފަޟްލުވަންތަ ކަމަށް އެދި ދުޢާ ކުރުމަކީ އެދެވިގެންވާ ކަމެކެވެ. ޢަޛާބުގެ އާޔަތެއް ކިޔަވާނަމަ ﷲ ގެ ކޯފާ އާއި ޢަޛާބުން ސަލާމަތްކޮށް ދެއްވުން އެދި ދުޢާ ކުރުން ސުންނަތް ވެގެން ވެއެވެ. عَنُ حُذَيْفَةَ رَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ ، قَالَ : صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَيْلَةً فَافْتَتَحَ الْبَقَرَةَ ، فَقُلْتُ : يَرْكَعُ عِنْدَ الْمِائَةِ ، ثُمَّ مَضَى فَقُلْتُ : يُصَلِّي بِهَا فِي رَكْعَةٍ فَمَضَى ، فَقُلْتُ : يَرْكَعُ بِهَا ، ثُمَّ افْتَتَحَ النِّسَاءَ فَقَرَأَهَا ، ثُمَّ افْتَتَحَ آلْ عِمْرَانَ فَقَرَأَهَا ، يَقْرَأُ مُتَرَسِّلا ، إِذَا مَرِّ بِآيَةٍ فِيهَا تَسْبِيحٌ سَبَّحَ ، وَإِذَا مَرَّ بِسُؤَالٍ سَأَلَ ، وَإِذَا مَرَّ بَتَعَوُّذٍ تَعَوَّذَ . ثُمَّ رَكَعَ ، فَجَعَلَ يَقُولُ : سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ ، فَكَانَ رُكُوعُهُ نَحْوًا مِنْ قِيَامِهِ ، ثُمَّ قَالَ : سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ ، ثُمَّ قَامَ طَوِيلا قَرِيبًا مِمَّا رَكَعَ ، ثُمَّ سَجَدَ ، فَقَالَ : سُبْحَانَ رَبِّيَ الأَعْلَى ، فَكَانَ سُجُودُهُ قَرِيبًا مِنْ قِيَامِهِ)ރަވާހުލް ބުޚާރީ. މާނައަކީ: މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޙުޛައިފާގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއް ރެއެއްގައި ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އާއި އެކުގައި ނަމާދު ކުރީމެވެ. އެކަލޭގެފާނު ބަގަރާ ސޫރަތް ފެއްޓެވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހީވީ ސަތޭކަ އާޔަތާއި ހަމައިން ރުކޫޢު ކުރައްވާނެ ކަމަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކުރިޔަށް ގެންދެވީއެވެ. ދެން ތިމަންކަލޭގެފާނު ހިތަށް އެރިއެވެ. ފުރަތަމަ ރަކްޢަތުގައި ބަގަރާ ސޫރަތް އެއްކޮށް ކިޔަވާ ވިދާޅުވެފައި ނިންމަވާލައްވާނެއެވެ. ނަމަވެސް ކުރިޔަށް ގެންދެވިއެވެ. ނިސާ ސޫރަތް ފެއްޓެވިއެވެ. އެސޫރަތް ނިންމެވުމަށްފަހު އާލުޢިމްރާން ސޫރަތް ނިންމެވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ކިޔަވާ ވިދާޅުވަނީ ލަސްލަހުންނެވެ. ތަސްބީޙަ އާޔަތެއް އަތުވެއްޖެނަމަ ތަސްބީޙަ ވިދާޅުވެއެވެ. ކަމަކަށް އެދޭ އާޔަތެއްނަމަ އެކަމަކަށް އެދި ދުޢާ ކުރައްވައެވެ. ކަމަކުން ދުރުހެލިވެ ރައްކާތެރިވާން ޖެހޭ ތަނެއްނަމަ އެކަމަށް ދުޢާ ކުރައްވައެވެ. އެޔަށްފަހު ރުކޫޢު ކުރެއްވިއެވެ. އަދި ރުކޫޢުގައި “ސުބްޙާނަ ރައްބިޔަލް ޢަޡީމް” ވިދާޅުވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ރުކޫޢަކީ ގިޔާމާއި އެއްވަރުގެ ރުކޫޢެކެވެ. އެޔަށްފަހު “ސަމިޢަﷲ ލިމަން ޙަމިދަހޫ” ޙަދީޡް ކުރައްވާ ރުކޫޢިން ތެދުވެ ވަޑައިގަތެވެ. ރުކޫޢާ ގާތަށް އިޢްތިދާލުގައި ހުންނަވައެވެ. އެޔަށްފަހު ސަޖިދަ ކުރެއްވިއެވެ. ސަޖިދާގައި “ސުބްޙާނަ ރައްބިޔަލް އަޢްލާ” ވިދާޅުވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ސުޖޫދު ގިޔާމާއި ގާތްގަޑަކަށް އެއްވަރެވެ.” والله أعلم.

ޑރ. މުޙައްމަދު އިޔާޟް އަބުދުލް ލަތީފް